Fudbalski gradski derbi između Lazija i Rome spada među neke od najvećih lokalnih derbija u Evropi. Rivalstvo ova dva kluba je jedno od najstrastvenijih u svijetu fudbala. Rimski derbi je uz to jedan od tri najveća lokalna, gradska derbija u Italiji. Tu još spadaju Milanski derbi (AC Milan i Inter Milan) i Torinski derbi (Juventus i Torino FC).
SS Lazio je nastao 1900. godine, kao klub visoke klase rimskog društva, dok je AS Roma formirana tek 1927. godine. Roma je nastala udruživanjem manjih klubova, Roman, Alba-Audace i Fortitudo, te je vrlo brzo postala simbol radničke klase. Upravo te klasne razlike bile su glavni razlog nastanka strastvenog gradskog rivalstva.
Do danas je odigrano ukupno 185 zvaničnih rimskih derbija, uz još 16 prijateljskih, nezvaničnih susreta. Roma je uspješniji rival sa 69 zvaničnih pobjeda, te ima više i ukupnih pobjeda, uključujući prijateljske derbije (75).
Foto: Autor nepoznat / Wikimedia Commons / Javna domena (Public domain)
Lazio kao najstariji klub
Fudbalski klub Lazio osnovan je 9. januara 1900. godine u rimskom distriktu Prati. To ga danas čini najstarijim aktivnim rimskim klubom. Svoje ime je dobio po nazivu regije u kojoj je izgrađen grad Rim, a svijetloplave boje kluba su izabrane u čast antičke Grčke. Prvi zvanični meč Lazio je odigrao 1902. godine protiv Virtusa, rimskog kluba koji više ne postoji. Lazio je tada slavio sa 3-0, a ovaj meč mnogi smatraju za prvi rimski derbi ikada.
Nastankom prve Italijanske fudbalske lige, 1912. godine, Lazio je postao profesionalni klub. Ovo takmičenje je bilo podijeljeno na centralni i južni dio, a na kraju sezone igralo se finale za naslov šampiona. Ipak, Lazio nije nikada uspio da osvoji nacionalnu titulu, iako su tri puta igrali u finalu.
Fudbalski savez Italije je 1926. godine formirao jedno ujedinjeno fudbalsko prvenstvo, a Lazio je tada smješten u drugi rang, “Prvu Diviziju”. U tom periodu, Lazio je bio jedini rimski klub koji se uspio oduprijeti fašističkom režimu. Vlast je tada željela da sve rimske klubove spoji u jedan. Najveće zasluge ima uticajni sportski direktor, Giorgio Vaccaro, koji se izborio za pravo Lazija da zadrži svoj identitet.
Nastanak Rome i početak rivalstva
Fudbalski klub Roma je 7. juna 1927. godine zvanično osnovao Italo Foschi, rimski predstavnik Nacionalne fašističke partije i sekretar Rimske fašističke federacije. Upravo na njegovu inicijativu, stari rimski klubovi – Roman, Alba-Audace i Fortitudo – spojili su se u jedan fudbalski klub, nazvan Associazione Sportiva Roma.
Roma je tako nastala kao rezultat želje vrha Fašističke partije da “Vječni grad” ima jedan ujedinjeni, snažni klub, koji će moći da parira uspješnijim klubovima sa sjevera. SS Lazio je bio jedini rimski klub koji nije učestvovao u spajanju. U to vrijeme, već je imao izgrađenu reputaciju u gradu. Zbog ove neposlušnosti, Lazio je novo takmičenje počeo u “Prvoj Diviziji”. S druge strane, Roma je dobila poziv da odmah nastupa u najvišem rangu, “Nacionalnoj Diviziji”.
Tokom svojih prvih sezona, Roma je igrala na stadionu Moto-Velodromo Appio, a zatim su se preselili u Testaccio, dio grada gdje je živjela radnička klasa. Tu je izgrađen novi stadion Campo Testaccio, koji je zvanično otvoren u novembru 1929. godine. Već 1931. godine, Roma je postala jedan od najboljih italijanskih klubova, kada su zauzeli drugo mjesto u prvenstvu.
Rimski derbi kroz istoriju
Lazio je u svojim počecima igrao na poljima Rondinella, koja se nalaze u dijelu grada Parioli gdje je živjela visoka rimska klasa. Zbog toga i danas ultrasi ovog kluba tradicionalno zauzimaju sjevernu tribinu Olimpijskog Stadiona “Curva Nord”. S druge strane, Roma je svoje utakmice igrala u dijelu grada sa radničkom klasom i danas njihovi ultrasi zauzimaju južnu tribinu “Curva Sud”. Klasne razlike između navijača, iako danas skoro potpuno nepostojeće, predstavljaju jedan od korijena rivalstva ovih klubova.
Prvi zvanični rimski derbi između Lazija i Rome odigran je 8. decembra 1929. godine, u okviru italijanskog prvenstva. Tada je Roma kao gost slavila rezultatom 1-0, a jedini gol na meču je postigao napadač Rodolfo Volk. Roma je ostala neporažena na prvih šest derbija, uz četiri pobjede, a Lazio je na prvu pobjedu čekao do 23. oktobra 1932. godine (2-1).
Borbe za prevlast
Sve do kraja 30-ih godina, Roma je bila daleko bolji rival. Upisali su 10 pobjeda u narednih 20 derbija, između 1933. i 1942. godine, dok je Lazio slavio samo četiri puta. Ipak, već sredinom 40-ih, Lazio je uspio uspostaviti balans i postati ravnopravan rival. Čak su preuzeli i primat u međusobnim duelima, a između 1948. i 1954. godine bili su neporaženi u gradskom derbiju.
Upravo je krajem 50-ih godina ponovo došlo do promjene u prevlasti u Rimu, te je tada Roma uspostavila svoju dominaciju u derbijima. U tom periodu mnogi derbiji su takođe završavali bez golova. Lazio je, s druge strane, slavio na tek šest derbija između 1954. i 1971, dok je Roma u tom periodu upisala 13 pobjeda.
Sve do kraja 20. vijeka, oba kluba su napredovala sličnim tempom. Izgradili su reputacije na državnom nivou i postali su jedni od najboljih klubova u Italiji. Upravo zbog te uravnoteženosti u kvalitetu, veliki broj derbija završavao je remijem. Ipak, posljednje sezone 90-ih godina su pripale Laziju, koji je upisao sedam pobjeda na 14 derbija do 2000. godine, uz četiri remija i tek tri poraza.
Foto: Fabioguardabassi / Wikimedia Commons / Javna domena (Public domain)
Rimski derbi u 21. vijeku
Početak novog vijeka je donio i novu dominaciju Rome u derbiju, nakon što je Lazio krajem 90-ih osvojio titulu šampiona, po dva trofeja italijanskog Kupa i Superkupa, te trofeje UEFA Kupa pobjednika kupova i UEFA Superkupa. Upravo u sezoni 2000-01, Roma je osvojila svoj treći i posljednji naslov šampiona Italije. Trenutak koji je tada odlučio prvaka bio je autogol štopera Lazija, Paola Negra. Ovim golom, Roma je slavila u derbiju protiv aktuelnog šampiona.
Borbe za prevlast u Rimu su se nastavile sve do danas. Iako nisu osvajali titule šampiona, oba kluba su skupila po nekoliko domaćih trofeja do 2010. godine. U tom periodu, Lazio i Roma su osvojili po dva trofeja italijanskog Kupa i po jedan Superkup, dok su bili potpuno nemoćni u evropskim takmičenjima.
Jedan od najvažnijih derbija odigran je 2013. godine, kada se prvi put u istoriji rimski derbi igrao u finalu Kupa Italije. Lazio je tada slavio sa minimalnih 1-0, a gol za pobjedu je postigao Senad Lulić u 71. minuti meča, na asistenciju Antonija Candreve. Zatim je, u januaru 2015. godine, legendarni Francesco Totti odigrao svoj 40. derbi u karijeri. Postigao je tada dva gola za Romu i meč je završen remijem 2-2.
Posljednjih sezona Lazio i Roma su ponovo izjednačeni u međusobnim duelima, te razlika u kvalitetu ekipa dugo nije bila manja. Na zadnjih 20 derbija, od 2017. godine do danas, Lazio ima osam pobjeda, Roma je ostvarila sedam trijumfa, a pet derbija je završeno remijem. Takođe, Lazio je nakon 2010. godine došao do još dva trofeja Kupa Italije i dva Superkupa, dok je Roma osvojila svoje prvo evropsko takmičenje, UEFA Ligu konferencija.
Foto: Andrew / Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0
Statistika i omjer snaga
Lazio je svoju najveću pobjedu u rimskom derbiju ostvario 6. januara 1998. godine, u četvrtfinalu Kupa Italije. Tada su kao domaćini slavili rezultatom 4-1. S druge strane, Roma je najveću pobjedu upisala 1. novembra 1933. godine, kada su slavili sa 5-0 na svom stadionu. To je takođe najveća zabilježena pobjeda u derbiju ikada.
Roma je znatno uspješnija, ako računamo samo 185 zvaničnih rimskih derbija. Ima 69 pobjeda, 65 remija i 51 poraz. Takođe, Roma je postigla daleko više golova (228) u odnosu na Lazio (181). Uz to, Roma drži rekord za najviše uzastopnih pobjeda u derbijima (5), dok Lazio drži rekord za najviše pobjeda u jednoj sezoni, sa četiri pobjede u sezoni 1997-98.
Najviše derbija u dresu Rome odigrao je Francesco Totti (44), dok je Giuseppe Wilson upisao najviše derbija za Lazio (23). Najviše golova u derbijima postigli su bivši igrači Rome, Francesco Totti i Dino da Costa (11), a najviše golova za Lazio u derbijima postigao je Silvio Piola (7). Takođe, Vincenzo Montella drži rekord za najviše golova u jednom derbiju, kada je 2002. godine postigao četiri gola u pobjedi Rome od 5-1.
Samo su tri igrača u istoriji postizali golove za oba kluba u rimskom derbiju. To su Arne Selmosson, Aleksandar Kolarov i Pedro Rodríguez. Do danas, ukupno 21 igrač je obukao dres oba kluba. Zadnji na toj listi su Alessio Romagnoli (2022) i Luca Pellegrini (2023).
Lazio i Roma su izjednačeni po broju osvojenih titula – oba kluba imaju po 17 trofeja (po 15 domaćih i po 2 internacionalna). Na kraju, vrijedno je istaći da je rivalstvo dva kluba podignuto na mnogo veći nivo 1953. godine. Od tada, rimski klubovi dijele drugi najveći stadion u Italiji, Olimpijski Stadion.
* Naslovna fotografija: Cristian Manieri / pexels.com / Pexels licenca (Free to use)
