Lev Ivanovich Yashin bio je sovjetski fudbaler kojeg danas mnogi smatraju za najboljeg golmana u istoriji fudbala. Takođe, bio je prvi i jedini golman ikada koji je osvojio prestižnu „Zlatnu Loptu” (Ballon d’Or). Yashin je bio prepoznatljiv po svojim atletskim sposobnostima, odličnom pozicioniranju na golu, te refleksnim i akrobatskim odbranama.

Tokom svoje karijere izgradio je reputaciju u svjetskom fudbalu zbog uticaja kojeg je imao na unapređenje golmanske pozicije. Bio je prvi golman koji je uspostavio autoritet u odbrani i kontrolisao je igru zadnje linije svog tima. Izdavao je naredbe igračima, često izlazio sa gol linije kako bi presjekao lopte, i istrčavao u polje kako bi zaustavio protivničke igrače. Sve je to radio u vremenu kada su ostali golmani samo stajali na liniji tokom svih 90 minuta i čekali priliku da odbrane gol.

Uvijek se oblačio u crno ili tamnoplavo, od glave do pete, zbog čega je dobio nadimke „Crni Pauk” ili „Crni Panter”. Unikatan stil oblačenja i ovi upečatljivi nadimci samo su još više doprinijeli povećanju njegove popularnosti širom svijeta.

Foto: Gunnar Vaidla / Eesti muuseumide veebivärav / Wikimedia Commons / CC0 1.0

Rad u fabrici i fudbalski počeci

Lev Yashin rođen je 1929. godine u Moskvi, u ruskoj porodici industrijskih radnika. Od malih nogu je učen da se jedino teškim fizičkim radom može preživjeti u tadašnjem Sovjetskom Savezu. Zbog toga se već sa 12 godina zaposlio u jednoj fabrici. Na njegovo zaposlenje uticao je i početak Drugog svjetskog rata, kada je čitavo radno sposobno stanovništvo stavljeno u službu armije.

Rad u fabrici ga je polako ubijao, a njegovo zdravlje, posebno psihičko, postajalo je sve lošije. Upravo zbog toga bio je primoran da prestane sa radom sa samo 18 godina, nakon što je doživio slom živaca. Nakon pregleda i analiza odlučeno je da bude prebačen u vojnu fabriku, gdje su smatrali da će mu takvo okruženje više odgovarati.

Istovremeno, dok je radio u vojnoj fabrici, Lev Yashin je počeo igrati fudbal sa svojim radnim kolegama. Fudbal je bio jedna od aktivnosti koje su radnici radili na pauzama kako bi se povećao moral i održala produktivnost. Njegove urođene liderske karakteristike došle su vrlo brzo do izražaja, a njegove sposobnosti na golu su privukle pažnju najmoćnijeg državnog kluba, Dinamo Moskve.

Profesionalna klupska karijera

Kao 19-godišnjak, Lev Yashin je postao član omladinskog tima Dinama. Dvije godine kasnije upisao je svoj debitantski nastup za seniore, u prijateljskom meču. Ipak, nije se pokazao u najboljem svjetlu. Bio je to debi kakav nije očekivao, jer je primio lagan gol direktno nakon ispucavanja golmana protivničke ekipe.

Te 1950. godine upisao je samo dva nastupa u prvenstvu, oba na domaćem terenu. Upisao je 17 minuta u remiju protiv Spartaka iz Moskve (1-1) i zatim 78 minuta u narednom meču, gdje su slavili protiv gruzijskog Dinama iz Tbilisa (5-4). Yashin je nakon ovih mečeva potpuno izgubio povjerenje novog trenera Viktora Dubinina, te je na naredni nastup u prvom timu čekao sve do 1953. godine.

Prvi golman Dinama

Trener Mikhail Semichastny mu je pružio šansu na startu sezone 1953, kada je odigao odlično u pobjedi nad moskovskom Lokomotivom (3-1). Ipak, tek povratkom iskusnog Mikhaila Yakushina na klupu, Yashin je postao prvi golman ekipe. U drugoj polovini sezone je bio nezamjenjiv na golu, i svojim odbranama je pomogao Dinamu da dođe do trofeja u Sovjetskom kupu.

Tokom svojih prvih godina u klubu, dok se borio za status prvotimca, Yashin je istovremeno bio golman Dinamovog hokejaškog kluba. Pored toga, upravo 1953. godine, osvojio je i hokejaški Sovjetski kup. Ipak, kako je njegova uloga u fudbalskom klubu bila sve veća, morao je da prekine svoju hokejašku karijeru.

Lev Yashin je čitavu profesionalnu karijeru proveo u moskovskom Dinamu, zvanično od 1950. do 1970. godine. Pet puta je bio šampion Sovjetskog Saveza i osvojio tri trofeja Sovjetskog kupa. Odigrao je ukupno 358 utakmica za klub, dok je na preko 200 utakmica sačuvao svoju mrežu netaknutom. Takođe, dva puta je nastupio u egzibicionim mečevima za evropski All-Star tim, u sezonama 1963/64 i 1968/69.

Foto: Harry Pot / Anefo, Nationaal Archief / Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0 NL

Lev Yashin – Nacionalni heroj

Prvi poziv u državni tim Yashin je dobio još 1954. godine, kada je i postao prvi golman Dinama. Dvije godine kasnije, sa reprezentacijom je osvojio zlatnu olimpijsku medalju u Australiji, kada su u finalu savladali odličnu reprezentaciju Jugoslavije (1-0). Nakon toga je 1960. godine donio Sovjetskom Savezu i prvu titulu šampiona Evrope, na prvom ikada odigranom Evropskom prvenstvu. Takmičenje se igralo u Francuskoj, a SSSR je u finalu slavio ponovo protiv Jugoslavije (2-1).

Na Svjetskom prvenstvu 1958. godine, Yashin je privukao pažnju svjetske fudbalske javnosti. U četvrtfinalu protiv Brazila, svojim maestralnim odbranama spriječio je katastrofu protiv Brazila. Garrincha i 17-godišnji Pele su bili nezaustavljivi, a samo zahvaljujući impresivnom Yashinu SSSR je izgubio rezultatom 0-2.

Izbor za „Zlatnu Loptu”

Yashin je 1960. i 1961. godine bio jedan od kandidata za osvajanje „Zlatne Lopte”, a oba puta je ušao u top 5 igrača svijeta. Zatim, nastupio je na Svjetskom prvenstvu 1962. godine, iako je prethodno doživio dva potresa mozga tokom sezone. To je bio jedan od razloga njegovih slabih partija, a SSSR je ispao u četvrtfinalu od Čilea (1-2). Francuski časopis „L’Équipe” je nakon ovog prvenstva najavio Yashinov kraj karijere, ali je Yashin kasnije pokazao da je kraj još daleko.

Uprkos svemu, Yashin je dokazao da jedan loš turnir ne znači ništa i već naredne godine je proglašen za najboljeg igrača svijeta. Sve do danas ostao je jedini golman ikada koji je osvojio „Zlatnu Loptu” (Ballon d’Or). Pored toga, svojom je partijom u All-Star egzibicionom meču zaradio nadimak „Crni Pauk”. Uvijek je bio obučen u tamnu odjeću i sa kapom boje zapečene cigle, te je među navijačima postao poznat kao „Crni Panter”.

Predvodio je SSSR do četvrtog mjesta na Svjetskom prvenstvu 1966. godine u Engleskoj, što je bio njihov najveći uspjeh na svjetskim smotrama. Yashin je postao pravi lider i mentor svoje reprezentacije. Upravo zbog toga je bio dio ekipe i na Svjetskom prvenstvu 1970. godine u Meksiku, ali je bio tek treći izbog na golu i nije upisao ni jedan nastup. Takođe, na ovom prvenstvu je obavljao i funkciju pomoćnog trenera, kod selektora Gavrila Kachalina.

Oproštaj od fudbala

Preko stotinu hiljada navijača prisustvovalo je Yashinovom oproštajnom meču, koji se održao 1971. godine u Moskvi. Na tadašnjem Lenjinovom stadionu okupile su se brojne fudbalske zvijezde, među kojima su bili Pelé, Eusébio and Franz Beckenbauer. Nakon što se zvanično oprostio od igračke karijere, Yashin je narednih 20 godina proveo obavljajući razne administrativne funkcije u Dinamu. Takođe, jedno vrijeme je bio i zamjenik predsjednika Fudbalske federacije SSSR-a.

Nažalost, obolio je od venske tromboze 1986. godine dok je boravio u Budimpešti, zbog čega mu je amputirana jedna noga. Samo četiri godine kasnije, Yashin je preminuo od raka stomaka, uprkos brojnim operacijama i pokušajima da mu se spasi život. Sahranjen je uz sve državne počasti, kao „Zaslužni majstor sporta Sovjetskog Saveza”.

Foto: Ron Kroon / Anefo, Nationaal Archief / Wikimedia Commons / CC0 1.0

Naslijeđe Leva Yashina

Yashina danas mnogi smatraju za najboljeg golmana svih vremena. Prema zvaničnim informacijama FIFE, odbranio je 151 penal tokom svoje karijere, što je i dalje svjetski rekord. Pored toga, na preko 270 utakmica je sačuvao svoj gol, te je zbog svog doprinosa u klupskom i nacionalnom dresu nagrađen Ordenom Lenjina, 1967. godine.

Jedno od najvećih naslijeđa je njegov uticaj na revoluciju golmanske pozicije u modernom fudbalu. Bio je prvi golman koji je uspostavljao autoritet i vladao svojim šesnaestercom. Neprekidno je davao naredbe odbrambenim igračima, istrčavao u polje i preuzimao veliki rizik i odgovornost u duelima sa protivničkim napadačima. Stil igre kakav do tada nikada nije viđen u svjetskom fudbalu.

FIFA je 1994. godine osnovala nagradu „Lev Yashin”, koja je 2010. preimenovana u „Zlatna Rukavica” i dodjeljuje se najboljem golmanu Svjetskog prvenstva. Takođe, Yashin je bio inspiracija za ruske pjesme, poeme i dokumentarne filmove, a izdavane su i kovanice i poštanske markice sa njegovim likom.

Statue Leva Yashina se nalaze ispred nacionalnog stadiona Luzhniki u Moskvi i novog stadiona moskovskog Dinama, koji se zvanično zove Dinamov centralni stadion „Lev Yashin”. Nekoliko ulica u Rusiji danas nose njegovo ime, a postoji nekoliko spomenika podignutih u njegovu čast širom svijeta. Izabran je 2003. godine za najboljeg ruskog igrača u prethodnih 50 godina, a 2020. je uvršten u „Ballon d’Or Dream Team”, među jedanaest najboljih igrača sa ovim priznanjem.

* Naslovna fotografija: Henk Lindeboom / Anefo, Nationaal Archief / Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0 NL